ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ – ΒΟΛΟΣ 2019
Ναυτικός Αθλητισμός – Ναυτικές Αθλητικές Εγκαταστάσεις.
Από τα Προφανή των Αρχείων στα Αφανή της Μνήμης.
Υπεύθυνος Συνεδρίας:
- Άκης Παυλογιάννης
- Διδάκτρωρ Ιστορίας και Μέλος ΕΔΙΠ Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας, Μουσειολογίας Ιονίου παν/μίου
Η επιλογή θεματικών των σπορ στο πλαίσιο μιας ευρείας διαλεκτικής με άξονες τις σχέσεις παρόντος – παρελθόντος, τις χρήσεις του παρελθόντος και την πολιτισμική διαχείριση και συνδιαχείριση συναντά το τελευταίο διάστημα όλο και μεγαλύτερη αποδοχή σε κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο. Τα σπορ αποτελούν προνομιακό πεδίο έρευνας, μελέτης και πολιτισμικής διαχείρισης, γιατί επιδέχονται αντιφατικές θεωρήσεις, που περιέχουν αφενός την διεισδυτική επίδραση τους στον ατομικό και στο δημόσιο λόγο και αφετέρου την απαξίωση που ως ταπεινές και ανώφελες δραστηριότητες γνώρισαν από την επιστήμη και τη διανόηση και κατ’ επέκταση τον αποκλεισμό τους από τους φορείς μνήμης. Περαιτέρω η επιλογή των ναυτικών αθλημάτων εμφανίζει τις δικές της ιστορίες, γιατί αυτά δεν ανήκουν στα υψηλά επίπεδα της αθλητικής ζωής, σε αυτά που συγκροτούν τις κυρίαρχες αφηγήσεις της ηγεμονικής επίσημης ιστορίας, ούτε και της δημόσιας ιστορίας. Γενικότερα τα ναυτικά αθλήματα αποτελούν υποθέσεις συναισθηματικά φορτισμένες ως μέρος της αφήγησης πολλών πόλεων, που κατέχουν ξεχωριστή θέση στο τοπικό φαντασιακό, χωρίς να έχουν αντιστοίχως αναδειχθεί στις τοπικές ιστορίες και ενταχθεί στους θεσμούς μνήμης. Διαθέτουν υλικά αντικείμενα με συμβολικές και άυλες προεκτάσεις που συνθέτουν νέο χώρο ενδιαφέροντος μέσα στα μουσεία. Μάλιστα στην παρούσα χρονική συγκυρία αρκετοί ναυτικοί αθλητικοί όμιλοι επιχειρούν να αυτοπροσδιορισθούν μέσα από το χώρο των εγκαταστάσεων τους, που αποτελούν αντικείμενο αντικρουόμενων πολιτικών, νομικών και πολιτισμικών προσεγγίσεων, γεγονός που μπορεί στις υλικές και άυλες εκφάνσεις του να αποτυπωθεί σε μουσειακούς και μνημειακούς φορείς . Ως εκ τούτου η οργάνωση μιας θεματικής συνεδρίας και ίσως στρογγυλής τράπεζας σχετικά με το ναυτικό αθλητισμό, στην πόλη του Βόλου που έχει τη δική της ισχυρή ναυταθλητική ιστορία, αποκτά ενδιαφέρον στο βαθμό που ενισχύει τη μετάβαση από τα προφανή των αρχείων στα αφανή της μνήμης. Μας επιτρέπει να συγκροτήσουμε μέσα στο μουσείο ιστορίες της υποκειμενικότητας χωρίς να αγνοήσουμε τα γεγονότα, να κινηθούμε στο διανοητικό υπόβαθρο, ανιχνεύοντας τις αξίες που επενδύονται στο χώρο καθώς και τον τρόπο συγκρότησης των ταυτοτήτων.
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
Άκης Παυλογιάννης (Δρ. Ιστορίας, μέλος ΕΔΙΠ Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας, Μουσειολογίας Ιονίου παν/μίου)
Με αφορμή την προετοιμασία μιας έκθεσης με τίτλο: Η «αθλητική» κωπηλασία στην Κέρκυρα. Από τα προφανή των αρχείων στα αφανή της μνήμης
Η επιλογή μιας θεματικής των σπορ με την προοπτική οργάνωσης μιας έκθεσης σ’ ένα θεματικό ή τοπικό μουσείο, συνάντησε μεγάλη ανταπόκριση από τους φοιτητές / φοιτήτριες μιας μουσειολογικής επιλογής. Όλο και περισσότερο το τελευταίο διάστημα η ιστορική έρευνα των σπορ και του αθλητισμού βασίζεται στην επεξεργασία ιστορικών τεκμηρίων και στη διεύρυνση των ιστορικών πηγών. Αρχίζει να αξιοποιεί τεκμήρια που προέρχονται από αφανείς ομάδες και άγνωστους δράστες καθώς και μια μεγάλη ποικιλία υλικών και άυλων καταλοίπων. Αυτή η ερευνητική διαδικασία αφενός περιέχει τον κριτικό στοχασμό σχετικά με την «αυθεντία» και την «αλήθεια» των γραπτών πηγών και ειδικότερα των πρωτογενών και αφετέρου τη χρησιμοποίηση μεθόδων και υλικού της προφορικής και της δημόσιας ιστορίας. Ως εκ τούτου η «αθλητική κωπηλασία» της Κέρκυρας αποτελεί πραγματικά μια υπόθεση συναισθηματικά φορτισμένη ως μέρος της αφήγησης της πόλης που δεν έχει αντιστοίχως αναδειχθεί στις τοπικές ιστορίες και ενταχθεί στους θεσμούς μνήμης. Η οργάνωση μιας έκθεσης για την αθλητική κωπηλασία στην Κέρκυρα διασπά τις συμβατικές γραμμές και αναγκαιότητες των μουσειακών και μνημειακών χώρων και στρέφει την έρευνα και τη θέαση σε κατάλοιπα με άυλες και συμβολικές προεκτάσεις, σε αρχειακές πληροφορίες και σε πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές θεμάτων που μέχρι τώρα σπανίως και συγκυριακά απασχολούσαν τις «επίσημες» οπτικές των μουσείων.
Παρασκευή Γκανάτσιου (MSc στη Μουσειοπαιδαγωγική, Υπ. Διδάκτωρ Ιονίου παν/μίου) - Φωτεινή Κουρή (MSc Εκπαίδευση και Δημοκρατικός Πολίτης)
Ο χώρος άθλησης και οι εγκαταστάσεις ενός Ναυτικού Αθλητικού Συλλόγου ως ψηφίδα της «εικόνας και της μνήμης του τόπου»
Η ταυτότητα του ανθρώπου βρίσκεται σε αλληλεξάρτηση με τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος χώρου ως «τόπου», ως ενός ποιοτικού «ολικού» φαινόμενο με απτά αρχιτεκτονικά στοιχεία αλλά και άυλα όπως είναι η ατμόσφαιρα, ο ιδιαίτερος χαρακτήρας, οι ψυχικές του λειτουργίες. Η αθλητική δραστηριοποίηση, ειδικά σε ανοιχτό χώρο όπως συμβαίνει στην περίπτωση ενός Ναυτικού Αθλητικού Συλλόγου, δέχεται την επίδραση του «τόπου» ως διαμορφωτικού παράγοντα λ.χ. του/της αθλητή/τριας με ενίοτε ανταποδοτικό χαρακτήρα προς τον τόπο και τις εγκαταστάσεις του. Η παρούσα μελέτη στοχεύει στο να αναδείξει τον παραπάνω συλλογισμό μέσα από τη μελέτη περίπτωσης του Ναυτικού Αθλητικού Ομίλου Κέρκυρας (ΝΑΟΚ). Οι εγκαταστάσεις του ομίλου και το βίωμα των αθλητών/τριών του στην παράκτια ζώνη της Παλαιάς Πόλης με το Π. Φρούριο, τα ιστορικά κτήρια και τη «γραφή» της δικής τους θάλασσας, στην οποία λαμβάνει χώρα η αθλητική τους δράση, αποτελούν το πλαίσιο ανάπτυξης ενός διαλόγου μνήμης, σύγχρονης παρουσίας και προοπτικών του χώρου και των ανθρώπων του. Πρωταγωνιστές δεν είναι μόνο οι αθλούμενοι/ες, αλλά και άλλοι εμπλεκόμενοι μέσα από τις μικροϊστορίες τους καθώς και τη μακροδομική οπτική και επενέργειά τους. Για την έρευνα αξιοποιήθηκαν εργαλεία πρωτογενούς και δευτερογενούς έρευνας με εστίαση στις ανθρώπινες ζωντανές μαρτυρίες και τα βιώματα, αναδεικνύοντας μία ευρύτερη ναυταθλητική εμπειρία.
Κέλλυ Γκόγκου, Βίκυ Ιακωβάκη, Σταυρούλα Μπάνου, Νίκη Πλιάκη, Χαρίδημος Παπαχατζάκης, Ιωάννης Σκλήφας, Μανόλης Σταματάκης, Ιωάννα Τζίμα, Κυριακή Χαιρεκάκη (Ομάδα Φοιτητών/Φοιτητριών Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας, Μουσειολογίας, Ιόνιο παν/μίου)
Η «αφανής» καθημερινότητα στο χώρο των ναυτικών αθλητικών εγκαταστάσεων: Η γυναίκα σε δύσκολους χώρους και χρόνους – Αυτοί που «έφυγαν νωρίς» - Η εμπειρία του πρωινού ξυπνήματος - Ο «επιστάτης» των εγκαταστάσεων της κωπηλασίας - Οι «ρόζοι» στα χέρια των κωπηλατών
Οι νέες ερευνητικές κατευθύνσεις στο χώρο της πολιτισμικής και της προφορικής ιστορίας των σπορ διαμορφώνουν προνομιακά πεδία ανάδειξης άγνωστων μορφών και καταστάσεων της καθημερινής πραγματικότητας. Στους χώρους των ναυτικών αθλητικών εγκαταστάσεων της Κέρκυρας, δηλαδή στα πλαίσια μιας ενδιαφέρουσας και ανοιχτής κοινωνικότητας στο κέντρο μιας πόλης γράφονται και αναδεικνύονται αφηγήματα διακριθέντων προσώπων και σημαντικών γεγονότων. Ωστόσο, στη βάση αυτών των αθλητικών και πολιτισμικών πρακτικών βρίσκονται σημαντικοί άνθρωποι που ξεχάστηκαν και ενδιαφέρουσες καταστάσεις που δε συζητήθηκαν. Οι γυναίκες που στα μέσα της δεκαετίας του ΄60 κατέβηκαν στις ναυτικές αθλητικές εγκαταστάσεις της Κέρκυρας για να κάνουν κωπηλασία είναι ξεχασμένα υποκείμενα της ιστορίας, που συμμετείχαν σε μια κοινωνική – αθλητική δραστηριότητα, για την οποία δεν αξίωσε να μιλήσει η διανόηση και η επιστήμη. Η απόφαση συμμετοχής τους σε χώρους σκληρούς και ανδροπρεπείς είναι πράξη ιστορική, γιατί αυτές οι γυναίκες συγκρούονται την ίδια στιγμή με τον εαυτό τους, με την ταυτότητα του φύλου τους, με την επικρατούσα γενική ιδέα για τα σπορ και για τη συμμετοχή της γυναίκας σε αυτά. Από μια άλλη οπτική ο «επιστάτης» των αθλητικών εγκαταστάσεων παραμένει συνήθως «ανώνυμος» και άγνωστος, παρότι αποτελεί το βασικό παράγοντα για τη λειτουργία του χώρου και των δραστηριοτήτων και συγχρόνως ένα ξεχωριστό πρόσωπο των αναμνήσεων και της μνήμης των ανθρώπων του συγκεκριμένου χώρου, ακόμη κι αυτών που έφθασαν σε υψηλές διακρίσεις. Παράλληλα οι άνθρωποι που «έφυγαν νωρίς» στοιχειοθετούν τις έννοιες της απώλειας, του τραύματος και του πένθους και βέβαια τις φορτισμένες μνήμες που καταγράφονται στο χρόνο. Ενδιαφέρουν παρουσιάζουν, επίσης, οι «ρόζοι», τα τραύματα στα χέρια των αθλητών / τριών, που εγγράφονται στο πλαίσιο πολυδιάστατων αφηγήσεων και δρομολογούν νέες προσεγγίσεις ενός παρελθόντος, ειπωμένου με διαφορετικό τρόπο. Και όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στην ατμόσφαιρα των πρώτων εικόνων της ημέρας, εκεί που η χαραυγή συναντά την Ανατολή, σε συνθήκες που συγκροτούν μια πρωτόγνωρη εμπειρία αντίληψης του χώρου και του χρόνου. Εν τέλει αυτές οι νέες μαρτυρίες ορίζουν με άλλες συνθήκες τη σχέση παρόντος – παρελθόντος.
Μανόλης Γ. Δρακάκη (Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Αρχειονομίας –Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου παν/μίου) - Βαγγέλης Χαριτόπουλος (Αρχαιολόγος- Αναστηλωτής, επιμελητής Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, υπόψ. Διδάκτωρ Παν. Leiden)
Μνήμες και πολιτισμικές πρακτικές της ομάδας Ναυτοπροσκόπων Ηρακλείου Κρήτης
Στα θαλάσσια μέτωπα των πόλεων διαμορφώνονται και λειτουργούν σταδιακά θεσμικές ή άτυπες συλλογικότητες, που σχηματοποιούν μια ταυτότητα έργου στο χρόνο και αφήνουν ενδιαφέροντα μνημονικά ίχνη. Τα προσκοπικά συστήματα έχουν καταγραφεί ως σημαντικοί οργανισμοί κοινωνικότητας, αγωγής και ψυχαγωγίας παιδιών και νέων αλλά και ως μορφές συσσωμάτωσης με παγκόσμιο ενδιαφέρον. Ειδικότερα οι ομάδες των ναυτοπροσκόπων αναπτύσσουν τις δραστηριότητες τους στις παράκτιες περιοχές των πόλεων και με κέντρο το θαλάσσιο περιβάλλον οργανώνουν πρακτικές και γραφές εκπαίδευσης και αναψυχής. Η απαρχή των ναυτοπροσκοπικών δραστηριοτήτων έχει συνδεθεί με ένα πολύ σημαντικό μνημείο του Ηρακλείου, το επιθαλάσσιο οχυρό Rocca a Mare / Κούλε, που αποτέλεσε τη ναυτική τους "βάση". Η συνύπαρξη αυτή ενός ιστορικού μνημείου με τη νεώτερη ναυταθλητική ιστορία και η δημιουργική του επανάχρηση αποτελεί το αντικείμενο διεπιστημονικής μας μελέτης. Ως εκ τούτου σκοπός μας, από τη μια πλευρά, είναι να επεξεργαστούμε αρχεία που αφορούν το σύστημα Ναυτοπροσκόπων Ηρακλείου Κρήτης, που σε ένα μεγάλο βαθμό τους παραμένουν αναξιοποίητα, και με αυτόν τον τρόπο να ανασυντάξουμε εκφάνσεις του παρελθόντος των ναυτοπροσκόπων στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης του Ηρακλείου. Από την άλλη στοχεύουμε να ακολουθήσουμε τις μαρτυρίες υποκειμένων που διαμόρφωσαν το παρελθόν τους μέσα και στην κοινότητα των ναυτοπροσκόπων και επιθυμούν να αφηγηθούν το βίο, την κοινωνικότητα και την πόλη τους πέρα και διαφορετικά από τα αρχειακά δεδομένα.
Μαλβίνα Άνθη (Φοιτήτρια, Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας, Μουσειολογίας Ιονίου παν/μίου) - Μαρία Κοντοέ (Φοιτήτρια, Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας, Μουσειολογίας Ιονίου παν/μίου)
Ναυτικές αθλητικές εγκαταστάσεις στην Κέρκυρα: Διατροφικές συνήθειες και πολιτισμικές προσεγγίσεις
Οι ναυτικές αθλητικές εγκαταστάσεις δεν αποτελούν απλώς χώρους σωματικής και αθλητικής δραστηριότητας. Συγκροτούν ενδιαφέροντα πεδία ευρύτερης κοινωνικότητας και εμπνέουν διαθεματικές αναγνώσεις και αφηγήσεις. Με εστίαση στο υδάτινο περιβάλλον και με αφορμή τις πολυδιάστατες οπτικές του προσεγγίζουμε το θαλάσσιο πλούτο σε σχέση με τις διατροφικές προεκτάσεις και επιδράσεις του. Σταδιακά γνωρίζουμε τη χρήση του ψαριού στην τοπική διατροφή και ανακαλύπτουμε το τοπικό φαγητό με το όνομα «σαβούρο», που μας ανοίγει τις ερευνητικές διόδους προς υλικά και άυλα κατάλοιπα του παρελθόντος. Αναζητούμε, παράλληλα, μαρτυρίες ανθρώπων που διαμορφώθηκαν γύρω από τη διαδικασία προετοιμασίας και κατανάλωσης του συγκεκριμένου φαγητού. Τέλος, οργανώνουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με στόχο την ανάδειξη των εναλλακτικών πολιτισμικών αφηγήσεων που μπορεί να προσφέρουν οι αθλητικοί χώροι και ειδικότερα εστιάζουμε στις διαιτητικές συνήθειες ως μέρος της πολιτισμικής κληρονομιάς.
Παρασκευή Γκανάτσιου (MSc στη Μουσειοπαιδαγωγική, Υπ. Διδάκτωρ Ιονίου παν/μίου)
Ανάπτυξη μουσειακών συλλογών στις εγκαταστάσεις ενός Ναυτικού Αθλητικού Συλλόγου
Οι παράκτιες ζώνες σε μικρούς και μεγάλους τόπους φιλοξενούν ευρύτατο φάσμα της ανθρώπινης ενέργειας και ευλόγως τις αθλητικές δραστηριότητες των Ναυτικών Αθλητικών Συλλόγων. Οι εγκαταστάσεις των συλλόγων αυτών πρωτίστως εξυπηρετούν της ανάγκες της προπονητικής, της άθλησης και της αθλητικής αγωγής. Στη μελέτη αυτή εξετάζονται μέθοδοι ανάπτυξης της εξωστρέφειας και της ανοιχτότητας των συγκεκριμένων χώρων με τρόπο που να έχει νόημα για την αθλητική κοινότητα αλλά και την ευρύτερη κοινωνική ομάδα του τόπου. Σε αυτό το πλαίσιο περιγράφεται ο σχεδιασμός ενός θεματικού μουσείου ενταγμένου στις εγκαταστάσεις αφενός με εκθέματα που σχετίζονται με την αμιγώς αθλητική ζωή του συλλόγου, αφετέρου με εκθέματα που απορρέουν από τη φυσιολογία του χώρου, τη θάλασσα και τις ακτές της. Ας σημειωθεί ότι στα αθλήματα του υγρού στίβου περιλαμβάνονται λχ η ιστιοπλοΐα, η κωπηλασία, η υδατοσφαίριση, τύποι κολύμβησης, η υποβρύχια αλιεία, οι καταδύσεις κ.ά. Από το πεδίο του σχεδιασμού του θεματικού μουσείου λαμβάνεται υπόψη ο πολυδιάστατος ρόλος του σύγχρονου μουσείου, η ζωντανή και ευέλικτη εικόνα του, η διάδραση με τον επισκέπτη και ο διαρκώς ανανεούμενος χαρακτήρας του που προσδίδει στη μνήμη χαρακτηριστικά συχρονικότητας και βιωσιμότητας. Ο σχεδιασμός λαμβάνει υπόψη τους πιθανούς χωρικούς περιορισμούς και στοχεύει στο να αναδείξει τις ποιότητες και τις ανάγκες του συλλόγου λειτουργώντας ως συνεκτικός παράγοντας με τις ανάγκες του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου. Από τις ομάδες στόχου του εν δυνάμει κοινού η εστίαση αναδεικνύει την αξία της σχέσης σχολείου – μουσείου ως εναλλακτικού εκπαιδευτικού εργαλείου, ως μέσου επικοινωνίας, αγωγής και ψυχαγωγίας αλλά και ως δυναμικού ενισχυτικού παράγοντα για την ίδια την αθλητική κοινότητα. Ειδικά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα και περιοδικές εκθέσεις μπορούν να αξιοποιήσουν ακόμη και μικρές μουσειακές συλλογές, τονώνοντας την αξία του μουσείου και του αθλητισμού συγχρόνως.
Θεόδωρος Φελέκης (Δρ. Χημείας, Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας, Μουσειολογίας Ιόνιο παν/μίου) - Άκης Παυλογιάννης (Δρ. Ιστορίας, μέλος ΕΔΙΠ Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας, Μουσειολογίας Ιονίου παν/μίου)
Τα συστήματα πρόσδεσης σε χώρους ναυτικών αθλητικών εγκαταστάσεων: Πολιτισμικές αφηγήσεις – Το παράδειγμα του λιμανιού του Μανδρακίου στην Κέρκυρα
Στους χώρους των ναυτικών εγκαταστάσεων, που συχνά αποτελούν και πεδία ναυτικών αθλητικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων, βρίσκονται τα συστήματα πρόσδεσης για τον ελλιμενισμό των σκαφών, τα οποία περιέχουν προς συζήτηση τις τεχνικές εμφύτευσής τους στα κρηπιδώματα των προβλητών και την κατάλληλη μέθοδο κατασκευής τους, δηλαδή τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των δεστρών ανάλογα με το σχήμα τους και το υλικό κατασκευής τους καθώς και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του κάθε είδους. Παράλληλα, όμως, αυτές οι «μπίντες» και οι «δέστρες» των ναυτικών εγκαταστάσεων προσφέρονται για αρχαιολογική, ανθρωπολογική αρχειακή και ιστορική έρευνα και περαιτέρω εμπνέουν αφηγήσεις για πολιτισμική και εκπαιδευτική διαχείριση. Ειδικότερα τα συστήματα πρόσδεσης στο Μανδράκι, κύριο βενετσιάνικο λιμάνι της Κέρκυρας, μέσα στο Παλαιό Φρούριο της πόλης, που σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως από τον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο Κέρκυρας, αποτελούν μια εναλλακτική αλλά ενδιαφέρουσα μορφή πολιτισμικής διαχείρισης σ’ έναν χώρο ψυχαγωγικού και αθλητικού ενδιαφέροντος. Παρέχουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να γνωρίσουν τα συστήματα πρόσδεσης και κυρίως τις «μπίντες» στις λιμενικές εγκαταστάσεις του Μανδρακίου και μέσω αυτής της προσέγγισης να εξοικειωθούν με το βενετσιάνικο λιμάνι [Μανδράκι] της πόλης και κατά επέκταση με θέματα οχυρωματικής πολιτικής, πολεοδομικής πραγματικότητας, ναυτιλιακής και εμπορικής δραστηριότητας και καθημερινής ζωής. Παράλληλα αξιοποιούνται οι ήδη υπάρχουσες προφορικές μαρτυρίες και δημιουργούνται νέες που διασώζουν την εμπειρία και τη μνήμη του χώρου και της δραστηριότητας των ανθρώπων.
Τίτλοι συνεδριών
- Αρχαιολογικοί Παράδεισοι: Zήσε τον αρχαιολογικό σου μύθο στην Ελλάδα!
- Πολιτικές και αισθητικές χαρτογραφήσεις της Μεσογείου στη σύγχρονη συνθήκη.
- Αιγιάλειος. Παράκτιες Αλιευτικές, Αλατοπηγικές και Μεταποιητικές Βιοτεχνικές Δραστηριότητες από την Αρχαιότητα μέχρι Σήμερα.
- Ανασυνθέτοντας τα νησιωτικά «τοπία δράσης» στο Αιγαίο. Η Εποχή του Λίθου.
- Διαχείριση Ενάλιων Αρχαιολογικών Χώρων. Μια Δύσκολη Υπόθεση στην Προσπάθεια Ανάδειξης της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
- «Αναζητώντας την Χαμένη Ατλαντίδα». Η Εικόνα του Κοινού για τις Ενάλιες Αρχαιότητες.
- Η Θάλασσα ως «Θανατοπεδίο».
- Αρχαιολογία των Μέσων.
- Οι Μικρασιάτες Πρόσφυγες και η Θάλασσα.
- Ναυτικός Αθλητισμός - Ναυτικές Αθλητικές Εγκαταστάσεις. Από τα Προφανή των Αρχείων στα Αφανή της Μνήμης.
- Τοπικά Ενθύμια: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον.
- Πνοές ανέμων κινούν καράβια (επίσκεψη-συζήτηση στην έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου).