ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ – ΒΟΛΟΣ 2019
Πολιτικές και αισθητικές χαρτογραφήσεις της Μεσογείου στη σύγχρονη συνθήκη.
Υπεύθυνη Συνεδρίας:
- Ελευθερία Δέλτσου
- Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας παν/μίου Θεσσαλίας
Εισηγητές:
- Έλενα Τζελέπη
- Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
- Δάφνη Τραγάκη
- Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
- Tom Western
- Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης)
- Ελευθερία Δέλτσου
- Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
- Αρετή Κονδυλίδου
- Αρχαιολόγος-Κοιν.Ανθρωπολόγος, Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας, ΥΠ.ΠΟ.Α.)
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
Βασιλική Λιανού (Αρχιτέκτονας, MSc στο Μετα-Βιομηχανικό Σχεδιασμό)
SPIAGGIA : Μετατοπίσεις του βλέμματος στις σχέσεις φυσικού και τεχνητού
Η παρούσα έρευνα πραγματεύεται το φαινόμενο μετασχηματισμού της παραλίας της Σπιάτζας, στο νομό Ηλείας, εξετάζοντας παράλληλα τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ του φυσικού και του τεχνητού περιβάλλοντος. Πρόκειται για μια λωρίδα «κτισμένης» παραλίας όπου κανείς μπορεί να συναντήσει δεκάδες μισογκρεμισμένα και κατεστραμμένα από τη θάλασσα παραθεριστικά καταλύματα, τα οποία δημιουργούν ένα μοναδικό σκηνικό σε συνδυασμό με το περιβάλλον φυσικό τοπίο.
H αυθαίρετη εγκατάσταση στην περιοχή έχει τη δική της ιστορία. Οι παραθεριστές χρησιμοποιώντας υλικά με περιορισμένη διάρκεια ζωής κατασκεύαζαν καλύβες που στήνονταν στην αρχή του καλοκαιριού και ξεστήνονταν στο τέλος του, ενώ σε βάθος χρόνου τα ευτελή υλικά αντικαταστάθηκαν από ανθεκτικότερα προσδίδοντας στις κατασκευές έναν μονιμότερο και άφθαρτο, από το χρόνο και τη φύση, χαρακτήρα.
Εντούτοις ο κύκλος ζωής που χαρακτήριζε τα προσωρινά καταλύματα, χαρακτηρίζει τώρα τα μόνιμα κτίσματα της παραλίας. Χρόνο με το χρόνο, η θέση της ακτογραμμής μεταβάλλεται διαρκώς και η θάλασσα «βαίνει» έξω, τείνοντας να καταλάβει την παραλία. Πολλά παραθεριστικά καταλύματα έχουν καταστραφεί, ενώ πολλά κινδυνεύουν να αφανιστούν στο μέλλον, αφού η φύση φαίνεται πως αντιστέκεται στην άστοχη ανθρώπινη παρέμβαση. Τα υλικά που θεωρούνταν ανθεκτικά, φθείρονται και καταστρέφονται, όντας αδύναμα να επιβιώσουν μπροστά στις δυνάμεις της φύσης.
Η θέαση αυτών των «σύγχρονων ερειπίων» γοητεύει τον περιηγητή της παραλίας και του προκαλεί συναισθήματα δέους, ενώ η δύναμη της φύσης ενάντια στις εγκαταστάσεις των παραθεριστών και η προσπάθεια της να επανέλθει στην αρχική της μορφή, μέσω της αποκάθαρσής της από τις υλικές παρεμβάσεις, οδηγούν σε μια σειρά ερωτημάτων. Το εμπειρικό υλικό το προσφέρουν τα κουφάρια κτιρίων που βρίσκονται στην άμμο.
Η έρευνα διεξάγεται παράλληλα σε δύο ταχύτητες και δύο κλίμακες παρατήρησης που μας μετατοπίζουν από την ακτογραμμή, στην παραλία και στα ξεχωριστά κελύφη που βρίσκονται στην άμμο, αναδύοντας κάθε φορά διαφορετικά ζητήματα για μελέτη. Το βλέμμα μετατοπίζεται από την αφ’υψηλού θέαση, στη θέαση από μέσα με βιωματικό τρόπο, καθώς και στη μεταξύ τους σχέση, μελετώντας την συνθήκη της επικράτησης του φυσικού στοιχείου έναντι του τεχνητού.
Ρίτσα Δέλτσου (Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας παν/μίου Θεσσαλίας)
"Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε καραβάκια στο Αιγαίο": Πολιτιστικές θαλασσογραφίες και Ευρωπαϊκές κυβερνοτροπίες
Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για περιορισμό της αλιείας περιελάμβαναν την επιδοτούμενη καταστροφή ξύλινων αλιευτικών σκαφών. Η παρουσίαση αυτή θα αναλύσεις τους λόγους και τις πρακτικές που αφορούν στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής, στην "αναγνώριση της πολιτιστικής αξίας" των σκαφών και στην "προστασία της ναυτικής κληρονομιάς".
Αρετή Κονδυλίδου (Αρχαιολόγος-Κοιν.Ανθρωπολόγος, Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κεντρικής Μακεδονίας, ΥΠ.ΠΟ.Α.)
Καΐκια και διάσωση πολιτιστικής κληρονομιάς: με αφορμή μία εικαστική έκθεση και μία θεατρική παράσταση
Η καταστροφή των παραδοσιακών αλιευτικών σκαφών στη χώρα μας, ως συνέπεια της Ευρωπαϊκής οδηγίας του 2014, που με πρόφαση την καταστολή της υπεραλίευσης ζητά από τους ψαράδες να παραδώσουν τις άδειές τους και να κομματιάσουν τα σκάφη τους, έχει επιφέρει την καταστροφή χιλιάδων σκαριών τα τελευταία χρόνια. Το ΥΠ.ΠΟ.Α. έχει χαρακτηρίσει πολλά σκάφη και καρνάγια ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς σύμφωνα με τον Ν.3028/2004 «Περί της Προστασίας των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Με τον ίδιο νόμο έχει εγγραφεί επίσης στο Εθνικό Ευρετήριο για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ελλάδας η Τέχνη της Ξυλοναυπηγικής. Πρόσφατα απετράπη η καταστροφή 17 αλιευτικών σκαφών, μετά από παρέμβαση του ΥΠ.ΠΟ.Α. σε συνεργασία με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ωστόσο, η προστασία των παραδοσιακών σκαριών και η διατήρηση της τέχνης της ξυλοναυπηγικής είναι επισφαλείς.
Μία θεατρική παράσταση (Βάρδα Μπένε: μια ιστορία που μάλλον δε θέλεις ν’ ακούσεις) και μία έκθεση εικαστικών (Τα Καΐκια που πληγώναμε) ανέλαβαν μέσα στο 2018 να σχολιάσουν με τον δικό τους τρόπο τον κίνδυνο που ελλοχεύει για την παραδοσιακή ναυπηγική. Η συνέργεια κρατικών φορέων και καλλιτεχνών μπορεί να αποδώσει την προσδοκώμενη ευαισθητοποίηση του ευρύ κοινού σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς;
Έλενα Τζελέπη (Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας παν/μίου Θεσσαλίας)
«Βυθισμένες ιστορίες»: Πολιτικά σώματα στην μετααποικιακή Μεσόγειο
Η παρουσίαση επικαλείται παραδείγματα σύγχρονης φεμινιστικής και αντιαποικιοκρατικής τέχνης προκειμένου να διερευνήσει την ανάδυση κριτικών φαντασιακών στη σύγχρονη συνθήκη της Μεσογείου. Θα εστιάσει στις βιντεο-εγκαταστάσεις (video-installations) και φωτογραφίες της Αλγερινο-Γαλλίδας καλλιτέχνιδας Zineb Sedira, η οποία «χαρτογραφεί» τα όρια και τα σύνορα της Μεσογείου μέσα από σώματα που τη διασχίζουν (και διασχίζονται από αυτήν).
Δάφνη Τραγάκη (Επίκουρος Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας παν/μίου Θεσσαλίας) - Tom Western (Μεταδιδακτορικός Ερευνητής παν/μίου Οξφόρδης)
Πελαγώνω
Το ηχητικό έργο αποτελεί ένα επεξεργασμένο assemblage επιτόπιων ηχογραφήσεων και ηχητικών αντικειμένων (sound objects) που προέρχονται και αναφέρονται στο σύνθετο τοπίο της Μεσογείου άλλοτε και τώρα: φωνές, συμβάντα, αντικείμενα, καιρικά φαινόμενα, περιβαλλοντικά ηχοτοπία, πλήθη, αφηγήσεις, τραγούδια, μουσικές. Πρόκειται για ένα ηχητικό κείμενο αισθητηριακής εθνογραφίας που στοχεύει να διαμορφώσει ένα κέλυφος συναισθητικής και θυμικής ατμόσφαιρας εντοπισμένης και σχεσιακής ακρόασης. Η/ο ακροατής καταδύεται σε ηχητικές υλικότητες της Μεσογείου που συγκροτείται επιτελεστικά ως ενεργό παλίμψηστο ιστοριών, πολιτικών, υποκειμένων και συσσωματώσεων.
Το ηχητικό έργο θα παρουσιαστεί σε κλειστό χώρο, εξοπλισμένο με την απαραίτητη τεχνολογία ήχου. Η ακρόαση μπορεί να προγραμματιστεί στο τέλος των εργασιών σε μία από τις ημέρες του συνεδρίου.
Τίτλοι συνεδριών
- Αρχαιολογικοί Παράδεισοι: Zήσε τον αρχαιολογικό σου μύθο στην Ελλάδα!
- Πολιτικές και αισθητικές χαρτογραφήσεις της Μεσογείου στη σύγχρονη συνθήκη.
- Αιγιάλειος. Παράκτιες Αλιευτικές, Αλατοπηγικές και Μεταποιητικές Βιοτεχνικές Δραστηριότητες από την Αρχαιότητα μέχρι Σήμερα.
- Ανασυνθέτοντας τα νησιωτικά «τοπία δράσης» στο Αιγαίο. Η Εποχή του Λίθου.
- Διαχείριση Ενάλιων Αρχαιολογικών Χώρων. Μια Δύσκολη Υπόθεση στην Προσπάθεια Ανάδειξης της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
- «Αναζητώντας την Χαμένη Ατλαντίδα». Η Εικόνα του Κοινού για τις Ενάλιες Αρχαιότητες.
- Η Θάλασσα ως «Θανατοπεδίο».
- Αρχαιολογία των Μέσων.
- Οι Μικρασιάτες Πρόσφυγες και η Θάλασσα.
- Ναυτικός Αθλητισμός - Ναυτικές Αθλητικές Εγκαταστάσεις. Από τα Προφανή των Αρχείων στα Αφανή της Μνήμης.
- Τοπικά Ενθύμια: Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον.
- Πνοές ανέμων κινούν καράβια (επίσκεψη-συζήτηση στην έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου).